Dziś, 24 listopada 2025 r., w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej zaprezentowano najnowszą edycję Atlasu Profilaktyki Zakażeń HPV w Europie 2025 (HPV Prevention Policy Atlas 2025). To międzynarodowe narzędzie analityczne monitorujące polityki zdrowotne dotyczące zapobiegania zakażeniom HPV w 48 krajach Europy. Polska ma dobre fundamenty w obszarze szczepień przeciw HPV, ale poziom wyszczepienia jest nadal za niski.
Światowa premiera raportu odbyła się w Polsce podczas konferencji „Profilaktyka HPV w Polsce i Europie – sukcesy, wyzwania, dalsza droga”, zorganizowanej przez przewodniczącą Komisji Zdrowia Senatu RP Beatę Małecką-Liberę oraz Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej (IPPEZ), we współpracy z European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights (EPF) i European Cancer Organisation (ECO).
Oceniono 48 krajów. HPV Prevention Policy Atlas 2025 – to jeden z najważniejszych europejskich zestawień oceniających, jak państwa radzą sobie z profilaktyką zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Dokument obejmuje 48 krajów i analizuje je w trzech obszarach: szczepienia, badania przesiewowe oraz informacja publiczna.
Tegoroczne wyniki opracowano według zaktualizowanej metodologii, która mocniej akcentuje faktyczne poziomy wyszczepienia. W praktyce oznacza to, że nie można porównywać najnowszych ocen z wcześniejszymi edycjami Atlasu. Najważniejszą zmianą jest zwiększenie wagi wskaźnika VCR (vaccine coverage rate), co przełożyło się na niższe noty w krajach o niskim poziomie zaszczepienia, takich jak Francja, Polska, Austria, Bułgaria czy Rumunia.
Kluczowe wnioski. Podział między Europą Zachodnią, a Wschodnią w zakresie polityk profilaktyki HPV utrzymuje się – kraje zachodnie mają na ogół bardziej kompleksowe i skuteczne rozwiązania. Ogólny postęp w obszarze szczepień, badań przesiewowych i informacji zdrowotnej odnotowano w niemal wszystkich krajach europejskich. Mimo poprawy polityk, ich wdrażanie pozostaje nieoptymalne – poziomy wyszczepienia i uczestnictwa w screeningu są dalekie od celów WHO (90-70-90) i założeń Unii Europejskiej. Liderami pozostają Szwecja, Portugalia i Dania.
Polska: dobre fundamenty, ale poziom wyszczepienia nadal za niski. Systemowy postęp Polski jest zauważalny i doceniany. Nasze strategie, standardy informacji oraz decyzje polityczne zmierzają w dobrym kierunku – w tym wprowadzenie bezpłatnych szczepień dla 9–14-latków oraz rozwój działań edukacyjnych.
W zakresie profilaktyki pierwotnej (67,9%) Polska spełnia kluczowe kryteria systemowe: szczepienia są rekomendowane i finansowane, program jest bezpłatny i neutralny płciowo, mamy rejestr, który gromadzi rejestr szczepień HPV. Jednocześnie wskazywano na niskie poziomy wyszczepienia dziewcząt i chłopców oraz brak programów „catch-up”, co utrudnia osiąganie założeń zdrowia publicznego.
Eksperci podkreślali, że to realny zasięg szczepień decyduje o zdrowiu i życiu – chroni przed nowotworami HPV-zależnymi i najbardziej wpływa na wskaźniki zachorowalności. Dlatego kluczowym wyzwaniem jest zwiększenie faktycznej wyszczepialności.
W zakresie profilaktyki wtórnej (86,8%) Polska oferuje bezpłatny populacyjny program badań przesiewowych oraz dostęp zarówno do cytologii, jak i testów HPV. Brakuje natomiast możliwości samopobrania materiału, które mogłoby zwiększyć zgłaszalność. Obecne wskaźniki screeningu są określane jako zadowalające. Najwyżej oceniono Polskę w kategorii informacji online (100%) – rządowe portale udostępniają pełne, wysokiej jakości treści dotyczące HPV, screeningu i dostępu do szczepień.
Data premiery nieprzypadkowa. Spotkanie w Senacie odbyło się tuż po obchodzonym 17 listopada Światowym Dniu Eliminacji Raka Szyjki Macicy. W 2020 r. 194 kraje zobowiązały się wówczas do działań na rzecz eliminacji tego nowotworu jako problemu zdrowia publicznego. WHO wyznaczyła trzy cele na 2030 r.: 90% dziewcząt zaszczepionych przed 15. rokiem życia, 70% kobiet w wieku 35–45 lat objętych badaniami przesiewowymi oraz 90% kobiet z wykrytymi zmianami przedrakowymi lub rakiem objętych leczeniem. Eksperci ocenili, że Europa – w tym Polska – poczyniła ważne kroki, jednak aby zbliżyć się do globalnych celów, konieczne jest intensywne podnoszenie poziomu wyszczepienia i systematyczności screeningu.
Krok naprzód, ale potrzebne dalsze działania. Organizatorzy zwracali uwagę, że rozwój programów szczepień i poprawa wyników w wielu krajach to sygnały pozytywnych zmian. Jednocześnie wskazywali, że Europa potrzebuje dalszych inwestycji w edukację, komunikację społeczną i zwiększanie dostępności badań. Premiera Atlasu w Polsce ma być impulsem do dyskusji nad tym, jak przyspieszyć działania i dołączyć do europejskich liderów profilaktyki HPV.
Rak szyjki macicy i inne nowotwory HPV-zależne są możliwe do wyeliminowania. Eksperci podkreślają, że nowotworom związanym z HPV można skutecznie zapobiegać – medycyna, diagnostyka i dostępne rozwiązania systemowe pozwalają uniknąć zgonów spowodowanych chorobą, którą wywołuje wirus. Od 2023 r. wiele krajów ulepszyło swoje polityki profilaktyki HPV, jednak większość nadal zmaga się z problemami we wdrażaniu programów oraz niską zgłaszalnością do szczepień i badań. Podział między Europą Zachodnią i Wschodnią utrzymuje się, szczególnie w zakresie kompleksowości polityk.
