Health& Social Impact Reports

Raport: Choroby przewlekłe a postawy wobec szczepień – nowy raport

02 marca 2025

Choroby przewlekłe a postawy wobec szczepień – nowy raport

Najnowszy raport zrealizowany przez Ośrodek Badań Socjomedycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Sojusz Na Rzecz Zwalczania Chorób Zakaźnych Układu Oddechowego Polska Zdrowo Oddycha analizuje postawy pacjentów z chorobami przewlekłymi wobec szczepień ochronnych. Wnioski z przeprowadzonych badań wskazują na na główne bariery oraz czynniki wpływające na decyzje dotyczące profilaktyki zdrowotnej w tej grupie pacjentów.

Choroby przewlekłe stanowią jedno z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych współczesnego świata, w tym również Polski. Z danych epidemiologicznych wynika, że nawet 60-70% dorosłych Polaków zmaga się z przynajmniej jedną chorobą przewlekłą, taką jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, astma, POChP czy otyłość. Wymagają one stałego monitorowania oraz skutecznego zarządzania zdrowiem pacjentów. Niestety, niska świadomość na temat tych schorzeń prowadzi do opóźnionej diagnozy oraz niewystarczającego leczenia.

Ważną rolę w edukowaniu osób z chorobami przewlekłymi odgrywają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej oraz specjaliści, którzy mogą nie tylko informować pacjentów o korzyściach wynikających ze szczepień, ale także rekomendować konkretne szczepionki dostosowane do ich stanu zdrowia. Niestety, badania pokazują, że wielu pacjentów nie otrzymuje takich zaleceń, co dodatkowo pogłębia problem niewystarczającego poziomu wyszczepialności. Skuteczna profilaktyka wymaga podejścia wielowymiarowego, które uwzględnia edukację pacjentów, łatwy dostęp do szczepień oraz aktywne zaangażowanie personelu medycznego. Osoby z chorobami przewlekłymi powinny być informowane nie tylko o ryzykach związanych z infekcjami, ale także o korzyściach zdrowotnych wynikających z ochrony przed nimi. Kluczowe jest także zapewnienie odpowiedniego wsparcia systemowego, w tym bezpłatnego dostępu do szczepień dla grup ryzyka.

prof. ucz., dr hab. n. med. i n. o zdr. Tomasz Sobierajski, kierownik Ośrodka Badań Socjomedycznych Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim

Osoby z chorobami przewlekłymi są szczególnie narażone na poważne konsekwencje infekcji wirusowych i bakteryjnych, takich jak grypa, zapalenie płuc wywołane przez pneumokoki czy COVID-19. Z tego powodu szczepienia ochronne są kluczowym elementem profilaktyki zdrowotnej w tej grupie pacjentów.

Postawy wobec szczepień wśród osób z chorobami przewlekłymi - wyniki badania pokazują, że poziom poparcia dla szczepień różni się w zależności od rodzaju choroby przewlekłej.

Najważniejsze wnioski: Największą grupę, bo niemal połowę badanych (45,7%), stanowią osoby umiarkowanie popierające szczepienia, które są bliższe akceptacji niż nieakceptacji. Taki wynik może świadczyć o tym, że wiele osób przyjmuje pragmatyczne podejście do szczepień, dostrzegając ich zalety, choć być może mają pewne wątpliwości lub potrzebują dodatkowych informacji, aby wyrobić sobie bardziej zdecydowaną opinię. Znaczącą część, 32%, stanowią osoby zdecydowanie wspierające szczepienia. Jest to grupa, która nie ma wątpliwości co do korzyści płynących ze szczepień i zapewne uznaje je za istotny element ochrony zdrowia publicznego. Na przeciwległym biegunie znajdują się przeciwnicy szczepień. Wśród nich 17,1% to osoby umiarkowanie krytyczne, które są bliższe nieakceptacji niż akceptacji szczepień. Można przypuszczać, że w tej grupie dominują osoby z różnymi obawami lub sceptycznym podejściem, ale niekoniecznie całkowicie odrzucające szczepienia. Natomiast zdecydowani przeciwnicy szczepień stanowią jedynie 5,2% populacji. Ta grupa reprezentuje najbardziej skrajne poglądy w tej kwestii. Dane wskazują, że w społeczeństwie dominuje pozytywny stosunek do szczepień, a zdecydowana niechęć jest zjawiskiem marginalnym. Jednak istnienie grup o umiarkowanym podejściu – zarówno zwolenników, jak i przeciwników – sugeruje, że istnieje przestrzeń do prowadzenia działań edukacyjnych i informacyjnych, które mogą rozwiać wątpliwości i umocnić zaufanie do szczepień.

Największe poparcie dla szczepień odnotowuje się w grupie pacjentów z chorobami nowotworowymi oraz immunologicznymi. Osoby te, świadome ryzyka związanego z infekcjami, postrzegają szczepienia jako niezbędny element profilaktyki zdrowotnej. Wynika to przede wszystkim z ich większej świadomości zagrożeń oraz konsekwencji, jakie mogłoby przynieść zakażenie. W tej grupie dominuje zdecydowane poparcie dla szczepień, co pokazuje, że pacjenci ci chętniej stosują się do zaleceń profilaktycznych.

Osoby cierpiące na astmę oraz cukrzycę wykazują umiarkowane poparcie dla szczepień. Choć znaczna ich część uznaje szczepienia za korzystne, w tych grupach nadal występuje zauważalna liczba osób mających wątpliwości. Wynika to głównie z obaw dotyczących skutków ubocznych szczepień oraz braku dostatecznej wiedzy na temat ich skuteczności i bezpieczeństwa. W przypadku cukrzycy dominującą postawą jest umiarkowane poparcie dla szczepień, które deklaruje 43,3% badanych. Zdecydowani zwolennicy stanowią 31,7%, natomiast umiarkowana niechęć jest obecna u 20,8%. Zdecydowany sprzeciw wobec szczepień jest niski i wynosi jedynie 4,2%. Osoby z otyłością w większym stopniu wykazują umiarkowane poparcie dla szczepień (45,0%), a 33,3% to zdecydowani zwolennicy. Umiarkowana niechęć występuje u 16,9%, a zdecydowany sprzeciw u 4,8%, co wskazuje na generalnie pozytywne nastawienie w tej grupie.

Najniższy poziom zdecydowanego poparcia obserwuje się wśród pacjentów z astmą, co może być związane z ich szczególnymi obawami o wpływ szczepień na układ oddechowy. Jednocześnie w tej grupie pojawia się stosunkowo wysoki poziom umiarkowanej niechęci do szczepień, co wskazuje na konieczność dodatkowej edukacji i budowania zaufania do profilaktyki.

Zdecydowany sprzeciw wobec szczepień jest rzadki. Wyjątek stanowi grupa pacjentów onkologicznych, gdzie zauważa się nieco wyższy poziom niechęci. Może to wynikać z obaw o bezpieczeństwo szczepień u osłabionych pacjentów, którzy często podchodzą do nowych terapii z większą ostrożnością.

Niezależnie od schorzenia, większość osób deklaruje poparcie dla szczepień, przy czym różnice w poziomie zdecydowania są widoczne. Najbardziej pozytywnie wyróżniają się grupy z chorobami immunologicznymi i nowotworami, natomiast umiarkowana niechęć jest najwyższa wśród osób z cukrzycą i astmą. Dane te wskazują na potrzebędalszego informowania i wzmacniania zaufania do szczepień, szczególnie w grupach z umiarkowaną niechęcią.

prof.Tomasz Sobierajski, autor badania

Raport "Choroby przewlekłe a postawy wobec szczepień" dostarcza cennych informacji na temat czynników kształtujących postawy wobec szczepień w Polsce. Wyniki badań wskazują na konieczność intensyfikacji działań edukacyjnych i poprawy systemu rekomendacji lekarskich.

Dane pokazują, że wśród osób z różnymi chorobami przewlekłymi postawy wobec szczepień są generalnie pozytywne, choć różnią się poziomem akceptacji i zdecydowania. Grupy z chorobami immunologicznymi i nowotworowymi charakteryzują się najwyższym odsetkiem zdecydowanych zwolenników szczepień, co może wynikać z większej świadomości ryzyka powikłań wynikających z infekcji w tych populacjach. Z kolei umiarkowana niechęć jest najczęściej widoczna w grupach z astmą i cukrzycą, co sugeruje potrzebę ukierunkowanych działań edukacyjnych. Analiza postaw wobec szczepień w różnych grupach chorych ujawnia wyraźne różnice w akceptacji i sprzeciwie wobec szczepień.