Choroby układu oddechowego, w tym zapalenie płuc, powodują rocznie około miliona zgonów w Europie. Choroba jest bardzo niebezpieczna szczególnie dla osób starszych i chorujących przewlekle, a jedną z najczęstszych przyczyn zapaleń płuc są zakażenia bakteryjne wywołane m.in. przez pneumokoki. 12 listopada obchodzimy Światowy Dzień Zapalenia Płuc, który ma zwrócić uwagę na tą zapomnianą i bagatelizowaną chorobę. To ważne szczególnie w czasie pandemii koronawirusa, kiedy jeszcze bardziej niż zwykle powinniśmy zapobiegać zapaleniom płuc.
W ciągu roku na zapalenie płuc zapada aż 450 milionów ludzi na świecie, a cztery miliony z nich umiera. Wśród Polaków w ciągu roku choruje 100 tysięcy osób. To oficjalne dane. Prawdopodobnie zapaleń płuc jest w Polsce dwa razy więcej, bo część jest nie hospitalizowana i nie rejestrowana. Dane sprzed dwóch lat (ostatnie) pokazują, że na zapalenie płuc zmarło w ciągu roku aż 18,5 tys. Polaków
prof. Adam Antczak z Kliniki Pulmonologii Ogólnej i Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Zapalenie płuc. Zapalenie płuc to choroba atakująca pęcherzyki płucne. Mogą ją wywołać m.in. wirusy, grzyby, bakterie. Wśród objawów dominują: kaszel (z odkrztuszaną wydzieliną), gorączka, dreszcze, ból w klatce piersiowej, częstsze i utrudnione oddychanie. To nie jest tylko cięższe przeziębienie. Choroba ta szczególnie w wieku podeszłym wiąże się z dużym ryzykiem powikłań i zgonu – podkreśla prof. Adam Antczak.
Na zapalenia płuc najczęściej chorują ludzie po 65. roku życia oraz osoby dorosłe przewlekle chore z współistniejącymi problemami zdrowotnymi oraz małe dzieci. Choroby płuc, a zwłaszcza POChP, choroby serca, wątroby, nerek, zespół nerczycowy, cukrzyca, nowotwory i wszystkie stany upośledzonej odporności niezależnie od ich przyczyny, sprzyjają rozwojowi i ciężkiemu przebiegowi choroby.
Pneumokokowe zapalenia płuc. Bakteriami, które najczęściej wywołują zapalenia płuc u osób dorosłych są pneumokoki.[1] U starszych osób dorosłych oraz u osób dorosłych z chorobami przewlekłymi i zaburzeniami odporności mogą prowadzić do hospitalizacji, zaostrzenia chorób towarzyszących i w niektórych przypadkach do śmierci.
Zapalenie płuc stanowi ok. 50% hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego u osób dorosłych w Polsce.[2] W 2019 blisko 60 tys. osób dorosłych było hospitalizowanych z powodu zapalenie płuc.[3] W przypadku zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc 1 na 20 osób może umrzeć, ale wskaźnik ten może być wyższy wśród osób starszych[4] Szacuje się, że w 2013 r. 1 na 5 zgonów wśród osób dorosłych, spowodowanych infekcjami dolnych dróg oddechowych, był związany z pneumokokowym zapaleniem płuc. [5]
Zapalenie płuc i koronawirus. Już przed pandemią zachorowania na zapalenie płuc u seniorów i dorosłych z chorobami przewlekłymi i zaburzeniami odporności prowadziły często do hospitalizacji i zaostrzenia chorób towarzyszących, a nawet do śmierci. Ponadto w czasie pandemii należy minimalizować ryzyko hospitalizacji ze względu na ryzyko zakażenia COVID-19. Objawy grypy często przypominają objawy COVID-19, co może narazić pacjenta na niepotrzebny kontakt z placówką zajmującą się pacjentami zakażonymi na COVID-19. Infekcja wirusowa może otwierać drogę bakteriom i przyczynić się np. do rozwoju zapalenia płuc. Osoby starsze, które w dodatku chorują przewlekle, zawsze są najbardziej narażone na takie powikłanie. Najnowsze/dotychczasowe badania wskazują, że pneumokoki mogą być przyczyną koinfekcji w przebiegu COVID-19.[6]
Zapalenie płuc stanowi ok. 50% hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego u osób dorosłych w Polsce.[2] W 2019 blisko 60 tys. osób dorosłych było hospitalizowanych z powodu zapalenie płuc.[3] W przypadku zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc 1 na 20 osób może umrzeć, ale wskaźnik ten może być wyższy wśród osób starszych[4] Szacuje się, że w 2013 r. 1 na 5 zgonów wśród osób dorosłych, spowodowanych infekcjami dolnych dróg oddechowych, był związany z pneumokokowym zapaleniem płuc. [5]
Zapalenie płuc i koronawirus. Już przed pandemią zachorowania na zapalenie płuc u seniorów i dorosłych z chorobami przewlekłymi i zaburzeniami odporności prowadziły często do hospitalizacji i zaostrzenia chorób towarzyszących, a nawet do śmierci. Ponadto w czasie pandemii należy minimalizować ryzyko hospitalizacji ze względu na ryzyko zakażenia COVID-19. Objawy grypy często przypominają objawy COVID-19, co może narazić pacjenta na niepotrzebny kontakt z placówką zajmującą się pacjentami zakażonymi na COVID-19. Infekcja wirusowa może otwierać drogę bakteriom i przyczynić się np. do rozwoju zapalenia płuc. Osoby starsze, które w dodatku chorują przewlekle, zawsze są najbardziej narażone na takie powikłanie. Najnowsze/dotychczasowe badania wskazują, że pneumokoki mogą być przyczyną koinfekcji w przebiegu COVID-19.[6]
Leczenie pneumokokowego zapalenia płuc. Pneumokokowe zapalenie płuc leczy się antybiotykami. Leczenia jednak nie ułatwia także fakt, że bakterie pneumokokowe są oporne na działanie antybiotyków i wywołane przez nie zakażenia po prostu źle się leczą. [7]
Leczenie zakażeń pneumokokowych nie jest proste. Często konieczna jest hospitalizacja, co w dobie SARS-CoV-2 jest obciążone dodatkowym ryzykiem. W przebiegu pneumokokowego zapalenia płuc, może dojść do zaostrzenia choroby przewlekłej, na którą cierpi pacjent. Tworzy się błędne koło, bo pneumokokowe zapalenie płuc powoduje zaostrzenie chorób przewlekłych, a to utrudnia leczenie zapalenia płuc
prof. Aneta Nitsch-Osuch.
Dlatego też w czasie pandemii szczególnie musimy chronić się nie tylko przed zakażeniem koronawirusem, ale i przed zachorowaniem na zapalenie płuc. - Współzakażenia przebiegają ciężej, więc sytuacja osoby, która ma i zapalenie płuc i zostanie zakażona koronawirusem, jest zdecydowanie gorsza. A u pacjentów z COVID-19 najczęściej wykrywamy równocześnie właśnie pneumokoki - mówi prof. Adam Antczak.
Jak chronić się przed pneumokokowym zapaleniem płuc? Nie każdy jest tak samo narażony na zakażenie pnemokokowe w tym na pneumokokwe zapalenie płuc. Czynniki, które podnoszą ryzyko choroby pneumokokowej u dorosłych można podzielić na cztery kategorie:
Na zakażenie pneumokokowe narażone są także osoby chorujące na grypę. Streptococcus pneumoniae jest jednym z najczęstszych patogenów wykrywanych u pacjentów hospitalizowanych z powodu grypy.[9] Ciężka grypa może sprzyjać rozwojowi pneumokokowego zapalenia płuc. Nawet 35% przypadków hospitalizacji z powodu grypy prowadzi do jednoczesnego zakażenia bakteryjnego S. pneumoniae. Tymczasem pogrypowe, bakteryjne zapalenie płuc stanowi główną przyczynę chorobowości i umieralności w okresie epidemii/pandemii grypy.[10] Podobnie jak w przypadku dzieci zalecaną formą profilaktyki zakażenia groźną bakterią są szczepienia. Dla osób dorosłych dostępne są skuteczne szczepienia, które chronią przed Inwazyjną Chorobą Pneumokokową oraz pneumokokowym zapaleniem płuc. Szczepionka polisacharydowa starszego typu wymaga powtarzania zaszczepienia, szczepionka skoniugowana wymaga tylko jednego podania. Warto dodać, że szczepionkę przeciw pneumokokom można podawać razem ze szczepionką przeciw grypie.
***
Pneumokoki nie liczą lat. Zaszczepieni - zabezpieczeni Kampania edukacyjna Pneumokoki nie liczą lat. Zaszczepieni- zabezpieczeni ma zwiększyć świadomość na temat groźnych zapaleń płuc i roli szczepień wśród osób dorosłych, szczególnie narażonych na niebezpieczeństwa związane z zakażeniem Streptococcus Pneumoniae. W ramach akcji prowadzone są działania edukacyjne i informacyjne dotyczące szczepień dla dorosłych, a szczególnie profilaktyki groźnych zakażeń pneumokokowych. Dostępna jest także edukacyjna strona www.PneumokokoweZapaleniePluc.pl, na której dostępne będzie kompendium wiedzy na temat pneumokoków i zagrożeń z nimi związanych, porady dotyczące postępowania oraz przydatne informacje dla osób z grup ryzyka.
Organizatorami kampanii jest Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Pfizer. Patronat Honorowy: Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) Partnerzy merytoryczni: Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, Polskie Towarzystwo Onkologiczne, Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, Polska Grupa Raka Płuc. Partnerzy kampanii: Fundacja „Onkocafe – Razem lepiej”, Fundacja „Aby żyć”, Fundacja CARITA, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków (PSD), Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych ba Astmę, Alergię o POChP, Polskie Stowarzyszenie Stwardnienia Rozsianego (PTSR), Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pacjentów ze Schorzeniami Serca i naczyń „ECOSERCE”, Stowarzyszenie Amazonki – Centrum, Stowarzyszenie SANITAS, Stowarzyszenie Edukacji i Diabetologii SED, Fundacja onkologiczna NADZIEJA, Sercoma. Stowarzyszenie Pomocy Chorym a Mięsaki, Stowarzyszenie „Podwale Siedem”, Życie z rakiem – Fundacja Onkologiczna. Partnerzy medialni: Dziennikarski Klub Promocji Zdrowia oraz Mojacukrzyca.org
[1] Jansen AG, et al. Clin Infect Dis. 2009;49(2):e23-e29.Reproduced from [Welte T et al, Thorax, volume 67(1), pages 71-79, 2012] with permission from BMJ Publishing Group Ltd. 2. Lode HM. Respir Med. 2007;101(9):1864-1873[2] Dane przygotowane w ramach projektu pn.: Mapy potrzeb zdrowotnych – Baza Analiz Systemowych i Wdrożeniowych, Ministerstwo Zdrowia 2019_ http://www.mpz.mz.gov.pl. [3] Dane przygotowane w ramach projektu pn.: Mapy potrzeb zdrowotnych – Baza Analiz Systemowych i Wdrożeniowych, Ministerstwo Zdrowia 2019_ http://www.mpz.mz.gov.pl.[4] Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal Disease.: https://www.cdc.gov/pneumococcal/about/index.html (dostęp sierpień 2020)[5] Naghavi M, Wang H, Lozano R et al. GBD 2013 Mortality and Causes of Death Collaborators. Global, regional, and national age–sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. Lancet. 2015; 385(9963):117–171 [6] http://koroun.nil.gov.pl/wp-content/uploads/2020/06/Inwazyjna-choroba-pneumokokowa-IChP-w-Polsce-w-2019-roku.pdf[1] Xiaojuan Zhua et al. Co-infection with respiratory pathogens among COVID-2019 cases. Virus Research 285 (2020) 198005[7] http://koroun.edu.pl/dane-epidemiologiczne/
[8] Centers for Disease Control and Prevention. Active Bacterial Core surveillance (ABCs) report. Emerging Infections Program Network: Streptococcus pneumoniae, 2014. http://www.cdc.gov/abcs/reports-findings/survreports/spneu14.pdf. Accessed April 11, 2017. 2. Kobayashi M, et al. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2015;64(34):944-947. 3. Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal disease. In: Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S, eds. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. 13th ed. Washington, DC: Public Health Foundation; 2015:279-296.[9] Based on a systematic review and meta-analysis of 27 studies, published since 1982.* Additional pathogens detected included H. influenzae (3,8%), K. pneumoniae (2,8%), M. pneumoniae (2,6%), and other (15,3%)[2] Klein EY, et al. Influenza Other Respir Viruses. 2016;10(5):394–403. 2. [10] Morris DE, et al. Front Microbiol. 2017;8:1041. 3. Gibson G, Loddenkemper R, Sibille Y, Lundback B, eds. European Lung White Book. Sheffield, United Kingdom: European Respiratory Society; 2013. http://www.erswhitebook.org/chapters/. Accessed August 1, 2018.
[8] Centers for Disease Control and Prevention. Active Bacterial Core surveillance (ABCs) report. Emerging Infections Program Network: Streptococcus pneumoniae, 2014. http://www.cdc.gov/abcs/reports-findings/survreports/spneu14.pdf. Accessed April 11, 2017. 2. Kobayashi M, et al. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2015;64(34):944-947. 3. Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal disease. In: Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S, eds. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. 13th ed. Washington, DC: Public Health Foundation; 2015:279-296.[9] Based on a systematic review and meta-analysis of 27 studies, published since 1982.* Additional pathogens detected included H. influenzae (3,8%), K. pneumoniae (2,8%), M. pneumoniae (2,6%), and other (15,3%)[2] Klein EY, et al. Influenza Other Respir Viruses. 2016;10(5):394–403. 2. [10] Morris DE, et al. Front Microbiol. 2017;8:1041. 3. Gibson G, Loddenkemper R, Sibille Y, Lundback B, eds. European Lung White Book. Sheffield, United Kingdom: European Respiratory Society; 2013. http://www.erswhitebook.org/chapters/. Accessed August 1, 2018.
